Kebabın adı “Adana”
Adana Mutfağı
Kebabın adı “Adana”
Hatay Mutfağı, Gaziantep Mutfağı
derken, Türkiye'nin mutfak kültürüyle ön plana çıkan şehirlerimizden biri de Adana’dır.
En az diğer Gastronomi şehri unvanı kazanan kentlerimiz kadar Adana’nın da bu
unvanı hakkettiğine inanıyorum. Ülkemizde Kebap’la özdeşleşip ona adını veren ve
bu kadar kebabıyla ünlenen 2. bir ilimiz yoktur sanırım. Dünyanın önemli sayılan
mutfaklarından biri olarak kabul gören ve geleneksel Türk ve Akdeniz Mutfağının
birçok özelliğini içerisinde barındıran Adana mutfak kültüründe Kebap ön
plandadır. Anadolu’nun güzide ili ADANA deyince sizin de aklınıza önce kebap
geliyor değil mi? Sizi bilmem ama benim geliyor. Belki benim bu konularda biraz
fazla ilgili olduğumdandır. Ancak bu soruyu sorduğum birçok kişide bana aynı
cevabı verdi. Yani Kebap dediler. Soruyu tersinden sorsam yani Kebap deyince
aklınıza ne geliyor desem sanırım yüzde 90’ların üzerinde yine Adana
diyeceksiniz. Türkiye'nin önemli lezzet duraklarından biri olan ADANA,
Türkiye'nin en özgün ve en lezzetli mutfaklarından biridir. Özellikle bu mutfak
ülkemizde et ve kebap kültürünün en iyi temsilcilerinden biri olarak dikkat
çekmektedir. Adana Yöresel olmasıyla beraber, çeşitli göçlerle gelen diğer
kültürlerle de beslenmesinden dolayı Adana yöresi zengin bir mutfağa sahiptir.
Ve coğrafi özellikleriyle genel olarak Adana, engebeli ve dağlık bir alana
sahip olmasıyla birlikte, deniz yayla, ova ve deniz kültürü ile iç içedir. İşte
Adana Mutfağının zenginliğinin bence en önemli nedenlerinden biri de budur. Adana'da
dağ, yayla, ova ve denizin iç içe olmasından dolayı çeşitli yemek kültürleri
kaynaşmış ve çok zengin bir adana mutfağı oluşmuştur. Binlerce yılda oluşan bu
kültür günümüzde de çeşitliliğini ve zenginliği korumaktadır. İşte Adana mutfak
kültürü kuşaktan kuşağa aktarılmış bilgilerle, alınmış göçlerle harmanlanmış geleneksel
bir mutfaktır. Dünyaya nam salmış lezzetleri ile Adana'ya yolunuz düşerse bu
damak çatlatan yemekleri mutlaka tadın
Kebap Dışında Adana Yemekleri
Adana mutfağında etli ve sebzeli
yemekler hâkimdir. Ancak, hamur işleri, çorbalar, mezeler, salatalar, şerbeti
akan tatlılar ve tabii ki içeceklerin de ayrı bir yeri varı vardır. Adana
yemekleri el becerisi ve sabır ile hazırlanan yemeklerdir. Ama her şey bir yana
“Et” Adana yöresel
yemeklerinin vazgeçilmezidir ve birçok yemeğinde ağırlıktadır. Elbette Adana
denilince aklımıza ilk gelen lezzet, tescillenmiş Adana Kebabı‘dır ve Adana
Ticaret Odası tarafından da coğrafi tescili alınmıştır. Ancak Kebap dışında
Adana Mutfağı'nın ünlü başka lezzetleri de bulunmaktadır. Yemek olarak yöresel
Adana lezzetlerinin de hakkını vermek lazım. Tam anlamıyla damak çatlatan
lezzetli yemeklere sahip bir kentten bahsediyorum. Medeniyetlerin beşiği olması
ile farklı kültürlerden de izler taşıyan Adana mutfağında birbirinden lezzetli
yemeklerin varlığından söz etmeden, mesela Şırdan’dan
bahsetmeden, Şalgam Suyunu
anlatmadan, bici bici’yi tarif etmeden geçmek olmaz.
ü Sebze
yemeklerinden mercimekli ıspanak başı, kabak çintmesi,
ü Çorbalardan
Düğün çorbası, Kesme ya da hamur çorbası, yüksük çorbası,
ü Bulgur
yemeklerinden ekşili topalak, sarımsaklı (fellah) köfte, içli köfte,
ü Kebaplardan
Adana kebabının dışında çingene kebabı,
ü İçeceklerden
şalgam veya meyan kökü,
ü Tatlılardan
halka tatlısı, karakuş tatlısı ve taş kadayıfı
Adana mutfağının özgün yemek kültürünün örneklerindendir.
Burada saydığımız ve saymadığımız bir kısım Adana
yemeklerinin kısa ve öz tariflerini yazının alt kısımda vereceğim.
Adana Mutfağında Kullanılan Malzemeler
Adana mutfağı kullanılan
malzemeler açısından da oldukça zengindir. Adana yemeklerinin özelliği “un”, “bulgur” ve “et” ’in muhteşem
kombinasyonlar halinde, çeşitli baharatlar eşliğinde sunulmasıdır. Zahmetli bir
mutfağa sahip olan Adana mutfağında yemekler bol yağlı, salçalı ve baharat
karışımları ile hazırlanır.
Adana yöresel yemeklerinde en çok kullanılan malzemelerin başlıcaları;
ü Çeşitli
acı baharatlar,
ü Ekşiler,
ü Narenciyeler,
ü Deniz
ürünleri,
ü Zeytinyağı
ve
ü Çeşit
çeşit yeşilliklerdir.
ü Kimyon,
pul biber, karabiber, nar ekşisi, sumak, sarımsak ve soğan yemeklerde en çok
kullanılan malzemeler arasındadır.
ü Aynı
zamanda süt, yoğurt, peynir ve çökelek de bol miktarda kullanılmaktadır.
Akdeniz Bölgesi’nde olmasından
dolayı yeşillikler ve otlar hemen hemen her yemekte başrolde olur ve
baharatlarla harmanlanır. Bunun yanında yemeklerde
bol yeşillikle beraber ezme salata sunulur.
Konu Adana olunca Lezzetin adı “Adana Kebap”
Tescilli Kebap
Adana Kebabı Adana Ticaret Odası
tarafından tescillenmiş ve restoranlarda “Adana Kebabı” olarak
satılmasına çeşitli hijyen ve lezzet açısından bir takım standartlar
getirilmiştir. Türkiye'nin her yerinde bir kebapçı bulabilir ve kebap
yiyebilirsiniz ama Adana'da yiyeceğiniz kebap; malzemeleri, hazırlanışı, tadı
ve sunumuyla Adana kültürünün seçkin bir ürünüdür ve Bunun yanında üretim
tekniği ve kebabın hazırlanması da çok önemlidir. Mesela karışım hazırlanırken;
erkek kuzudan alınan ve zırhla çekilmiş et, yine erkek kuzudan alınan kuyruk
yağı, toz biber, içinden çekirdekleri çıkarılmış ince ince kıyılmış ve suyu
sıkılan kırmızıbiberlerin dışında, salça, sebze, karabiber, iç yağı v.b. hiçbir
madde katılmaz. Adana mutfağı genel algısı acılı olduğudur ancak ne Adana
Kebabı ne de genel olarak Adana mutfağı fazla acılı değildir. Yani kebapta ve
yemeklerde yeterince acı vardır ama kesinlikle çok fazla acılı değildir. Kebap,
genellikle bol salata çeşidinin yanı sıra yanında şalgam ile tüketilir. yine
yanında Adana Kebabının tamamlayıcı unsurları olan normal mevsim salata, soğan
salatası, ezme domates salatası, pişmiş soğan salatası servis edilir. Önden ise
imkan varsa küçük boyutlu kaşarlı pide veya fındık lahmacun verilir.
Adana Kebabı Karışımının Hazırlanışı:
1-2 yaşlarında Yaylalarda doğal
ortamda yetiştirilmiş Erkek koyun veya kuzudan elde edilen et; yağ, zar ve
sinirlerinden ayıklanır. Ayıklanan et parçalar halinde 12-24 saat arasında dinlendirilir.
Yine erkek koyundan elde edilen kuyruk yağı da aynı şeklide ayıklanıp
dinlendirilir. Dinlendirilmiş et, "zırh" tabir edilen, iki elle
kullanılan keskin bıçakla kıyılır. Kıyılmış et miktarının % 15'i kadar
dinlenmiş kuyruk yağı, zırh ile ayrıca kıyılır. Kıyılmış et ile kuyruk yağı, %
1’den az bir şekilde acı kırmızıbiber ve tuz ilave edilerek yoğrulur. Bu
karışım, Adana kebabının ana unsurunu teşkil eder. Bu karışıma ince ince kıyılarak
suyu sıkılmış taze kırmızıbiber katılır. (Bazen nadir olarak çok ince olarak
doğranmış kök sarımsak ve acı yeşilbiber eklenir) Hazırlanan karışım tekrar yoğrularak
homojenlik sağlanır. Yoğrulmuş karışım, zırh ile tekrar kıyılır. Kıyma tekrar
yoğrulur. Homojen hale gelmiş karışım, 0.5 cm kalınlığında, 3 cm eninde, 90 -
120 cm uzunluğunda demir şişlere sıvanır gibi yapıştırılır. Bu işleme, şişe
saplama adı verilir. Saplanan et, şiş yüzeyine dengeli bir şekilde yayılır.
Dengeli sıvama pişmenin önemli şartıdır. Saplama esnasında el suya batırılıp,
şiş üzerindeki et sıvazlanır. Bu işlem, kebabın şişten dökülmemesi için
önemlidir. Ancak elde kalacak su miktarı gayet az olmalıdır. Su çok olursa et
haşlanır, kebabın tadı bozulur. Şişe saplanan kebap miktarı 180 gram olmalıdır
Adana Kebabının Pişirilmesi
Hazırlanan şişler, meşe kömürü
ateşinde alevsiz, durgun ve korlu olacak şekilde yeteri miktarda pişirilir.
Pişirme derecesi, kebabın renginin kırmızıdan kahverengiye dönme, hatta biraz
daha koyulaşıncaya kadar ki seviyesidir. Kebap şişleri pişirme sırasında sık
sık çevrilir. Pişirmede etin yüzünde oluşan yağlar pide ekmeklerle sıkılarak
alınır ve yağların ateşe damlaması önlenir. Ateşe akana yağlar ateşi alevlendirir
ve alevde pişen kebap çok koyulaşır, kalitesi, tadı bozulur. Yağlanan pide
ekmekler, pişmekte olan kebabın üzerinde tutularak ekmeklerin ısısı korunur.
Pişmiş kıvama gelen kebap eli
yakmayacak derecede ısıtılmış, kuru, geniş ve yayvan porselen veya
metal
tabakta servis yapılır. Yağlanmış ve soğutulmamış pide ekmek usulüne uygun,
keskin bıçakla parçalanır. Büyük parça, kebabın alt kısmına gelecek şekilde
tabağın içine serilir. Pişen kebap ekmek parçası yardımı ile şişten
parçalanmadan tabaktaki ekmeğin üzerine sıyrılır. Kebabın üzeri yağlı sıcak
ekmek parçaları ile örtülür. Geniş tabağın boş görünen bölümlerine, kebapla
aynı anda pişen, domates parçaları, isteğe göre acı veya tatlı yeşil sivri
biber ile süs biberi ilave edilir. En üste, ısıtılmış, yağlanmamış ekmek
parçaları konur. Ayrıca ayrı ayrı küçük tabaklarda; soğan salata, ezme domates
salata, çoban salata, maydanoz, tere, yeşil sivri biber, süs biberi, turp, süs
biberi turşusu, kesilmiş limon parçaları hazırlanarak kebapla birlikte sunulur.
Adana Mutfağının diğer ünlü yemekleri
Şırdan Dolması
Şırdan, hayvanın midesinin bölümlerinden son kısmına verilen
isimdir. Kuzu Şırdanlar bol tuz ile
ovularak bol su ile yıkanır. Limonlu ve tuzlu suda bir kaç saat bekletilerek
temizleme işlemi yapılır. İç malzemeyi hazırlamak için domateslerin kabukları
soyularak ince ince doğranır. Soğan, maydanoz ve nane ince ince kıyılır. Pirinç
bol suda yıkanıp iç yağ eklenerek, Salça, baharatlar ve sıvıyağı ile iyice
karıştırılarak iç harç oluşturulur. İç harcı iyice temizlenen şırdanların içine
doldurulup ağızları dikilir. Geniş bir tencereye şırdanlar dizilerek üzerini
geçecek kadar su konulur. Pişerken çatalla kontrol edilir. Pirinçler piştiğinde
ateşten alınarak bol pul biber ve kimyonla servis edilir.
Analı Kızlı Çorba
Kabak Çintmesi
Kabaklar soyularak sonra ince ince kıyılır. Domatesler küp
küp doğranır. İnce ince doğranan sarımsak ve soğanlar eklenir. Bir tencerede
sıvı yağ ile zeytinyağı karışımında soğanlar yumuşayıncaya kadar hafifçe
kavurulur. Bu sırada soğanların renk almaması lazım. Hazırlanan kabak ve
sarımsaklar kavrulmakta olan soğanlar ile birleştirilir. Malzemeler
yumuşayıncaya kadar kavurulur. Pişen malzemelere, domates, karabiber ve pul
biber eklenerek ortalama 15 dakika pişirilir. Pişmesine yakın nane eklenip
karıştırılır ve servis edilir.
Şalgam suyu
Öncelikle siyah (Mor) havuçlar güzelce yıkanır. Bıçakla
yüzeyleri hafifçe sıyrılır. Uzunlamasına dört beş parçaya bölünür. Küçük bir
tülbent parçasına nohut ve bulgur konularak bağlanır ve bidonun dibine atılır.
Sonra bölünen havuçlar bidonun içine atılır. Ayrı bir kapta suyla tuz karıştırılarak
bidona eklenir. Acılı olması için içine birkaç adet acı sivri biber ilave
edilir. Bidonun kapağı sıkıca kapatılarak serin bir köşeye konulur. 15-20 gün sonra
şalgam suyu hazır olacaktır.
Karakuş Tatlısı
Tencereye 3 su bardağı su, 3 su bardağı şeker, 1-2 damla limon suyu
konularak kaynatılır. Fokur fokur kaynayınca kısık ateşte 5 dk daha pişirilir. Hazırlanan
şerbet soğumaya bırakılır. Hamur malzemeleri olarak; 1 adet yumurta, 1 çay
bardağı sıvı yağ, 1 çay bardağı yoğurt, 1 tatlı kaşığı sirke, 1 çay kaşığı tuz,
1 çay kaşığı kabartma tozu, 3,5 su bardağı un bir kaba konularak kulak memesi
yumuşaklığında bir hamur yoğrulur. Hamuru 6 bezeye ayırılır. Bezeler yaklaşık
15 dk. kadar dinlendirilir. Bezelerin altına ve üstüne nişasta serpilerek açılabildiği
kadar ince açılır. Açılan yufkayı oklavanın yardımıyla 4-5 parmak genişliğinde
akordion veya kağıttan yelpaze yapar gibi bir ön bir arka olacak şekilde
katlanır. Yufkayı yarıya kadar katlayınca, 3 cm aralıklarla ceviz dizilir.
Kalan yufka da cevizin üstüne gelecek şekilde yelpaze gibi devam ettirilir.
Cevizlerin aralarında kalan boşluklar iki parmakla sıkılır. Sıkılan yerlerden
bıçakla kesilir. Kesilen karakuşların uçları tekrar iki elle ortaya doğru sıkılır.(
kızartırken tombul olması için). Karakuşlar kızgın yağa atılır ve ateş
kısılarak, her iki tarafı da çevirerek kızartılır. Kızarmış tatlılar sıvı
yağdan alınarak direk soğuk şerbete atılarak, önlü arkalı iyice şerbete bulanır.
Tatlılar hazırlandıktan sonra isteğe göre tarçın, hindistan cevizi veya toz
fıstık ile servis yapılır.
Bici Bici (buz ve nişasta ile yapılan tatlı)
Yüksük Çorbası
Mahluta çorbası
Soğanlar iri doğranarak tencereye atılır ve biraz kavrulur.
Mercimek, pirinç ve suyu ilave edilip, malzemeler yumuşayıncaya kadar
pişirilir. Tuz, limon suyu ve kimyon eklenip blenderdan geçirilir. Tereyağı
küçük bir tavada eritilir içine biber salçası ve kırmızı pul biber ilave edilir.
Çorbayı kaseye aldıktan sonra üzerine biberli yağ dökülerek nane ile süsleyerek
sıcak servis yapılır.
Sıkma
1 kilo un, 1 tatlı kaşığı tuz bir yoğurma kabına konularak yoğurularak
Hamur elde edilir. Daha yumuşak olması için hamura biraz yoğurt eklenebilir.
Hamur yoğurma işlemi bitince üzeri örtülür ve dinlenmeye bırakılır. Bu sırada
iç malzeme olarak 1 adet kuru soğan, yarım kilo lor peyniri, yarım demet
maydanoz, 1 tatlı kaşığı biber salçası,
yarım çay bardağı sıvı yağ hazırlanır. Bir tavaya sıvı yağ koyulur ve
ocakta ısıtılır. Sonra ince doğranmış soğanlar eklenip pembeleşinceye kadar kavurulunca
salça eklenir. Daha sonra peynir ve maydanoz eklenerek karıştırılır ve ocak kapatılarak
soğumaya bırakılır. Hamurdan parçalar koparılarak bezeler haline getirilir. Tezgâhta
veya bir ekmek tahtasının üzerinde bezeler açılır. Açılan hamur sacda pişirilir.
Pişen taraf çevrilerek diğer tarafın da pişmesi sağlanır. Sıcakken iç harç
içine konularak rulo şeklinde sarılır. Dilenirse iç harç konmadan önce
tereyağıyla yağlandıktan sonra iç harç konularak sarılır. Ve sıkma servis
edilmeye hazırdır.
Batırık Köftesi
2 su bardağı ince bulgur derin bir kaseye alınıp üzerine 2
su bardağı sıcak su eklenir ve üzeri kapatılarak bulgur yumuşamaya bırakılır.
İç harcı için 4 yemek kaşığı zeytinyağı tavaya alınır. Soğan ilave edilip
kavurulur. Soğan yumuşadıktan sonra karışık acı-tatlı biberler ve salça ilave
edilip 3-4 dk daha kavurulur. Tahin
ilave edilerek 2-3 dk daha pişirdikten sonra ocaktan alıp baharatlar ve tuz
ekleyip karıştırılır. Yumuşayan bulgurun üzerine iç harç dökülerek karıştırılır.
İnce çekilmiş yer fıstığı ilave edilir. Limon suyu ve nar ekşisi eklenir. İnce
doğranmış taze soğan ve yeşillikler eklenir. Köftenin kıvamına göre rendelenen
domates eklenir ve 5-10 dk dinlendirildikten sonra köfte şekli verilerek servis
edilir.
Mansaf
İçli köftenin artan hamuruyla yapılır. Genelde Adanalılar bu
yemeğe hamis ya da ihbeyşi derler. İnce bulgur sıcak su ile ıslatılır ve salça
ile un da eklenip hamur özleşene kadar yoğurulur. İki elin arasında ufak
misketler halinde yuvarlanır. Bir tencereye yağ konulup salçası da eklenerek
üstüne daha önceden haşlanan nohut ve et suyu ile birlikte dökülür. Bir iki
kaynayınca köfteler atılır. Üzerine kuru nane dökülerek isteğe göre limon sıkılır.
Suyu az gelirse sıcak su eklenir. Üzerine sumak ve kırmızıbiber eklenip, yanında
ise turp, turşu ile servis edilir.
Aşlama (Meyan Kökü)
Meyan kökleri akan suda az bir süre yıkanarak tozlarından
arındırılıp rengini ve tadını vermesi için temiz bir tülbende sarılarak
tencereye konulan iki litre suyun içine bırakılır. Aşlama, kaynatmaya ve
ilavesine ihtiyaç duyulmadan hazırlanabilen bir içecektir. Üç dört saat burada
bekletilen meyan kökleri tencerenin içinden çıkartılır. Konulan meyan miktarı
ve istenen dem seviyesi bekleme süresini belirler. Ancak demli olması halinde
su eklenerek açılabilir. Elde edilen şerbetin içinde tortu olabileceği
düşüncesiyle tel bir süzgecin üzerine kullanılmış olan tülbendin bir parçası
gerilerek tekrar bir süzdürme işlemi yapılır. Berraklığı korumak için dipteki
bir parmak kalınlığındaki tortulu kısım süzdürme işlemine katılmaz. Aşlama,
arzu edilirse kokusunu değiştirmek için içerisine çubuk tarçın ve iki - üç
karanfil veya nane yaprakları konularak soğuk olarak servis edilir.
Fellah (Sarımsaklı) Köftesi
2 su bardağı bulgur 2 bardak sıcak su ile ıslatılır. 4
dakika kadar demlemeye bırakılır. Bulgur şiştikten sonra içine, 1 su bardağı
irmik, 1 adet rendelenmiş soğan, 1 adet yumurta, 1 yemek kaşığı domates
salçası, 3-4 yemek kaşığı un, kıvam vermek için bir miktar su, Tuz, Karabiber,
Kimyon eklenip, hepsi birlikte Köfte kıvamına gelinceye kadar yoğurulur. Çok
katı olursa ara ara su veya yumuşak olursa ara ara un ilavesi yapılır. Fındık
büyüklüğünde yuvarlak köfteler yapılarak parmakla ortasına bastırıp düğme şekli
verilir. Un serpilmiş tepsiye koyulur, tüm harç köfte olduktan sonra kaynayan
suda haşlanır ve süzülür. Sos için zeytinyağı ısıtılır, 4-5 diş sarımsak, 2
yemek kaşığı biber ve 1 yemek kaşığı domates salçası, bir miktar tuz-karabiber eklenerek
kavurulur, sos kenara alınarak ince kıyılmış 1 bağ maydanoz ve haşlanmış köfteler
ile harmanlanarak servis edilir.
adanalılar mutlaka okumalı
YanıtlaSil